Die Demokratiese Alliansie (DA) speel in die hande van die ANC as hulle die kiesstelsel in Suid-Afrika wil verander na ‘n suiwer kiesafdelingstelsel. ‘n Suiwer kiesafdelingstelsel sal die ANC ‘n groter meerderheid van tot 80% in die Nasionale Vergadering kan gee. Dit is selfs bevestig deur dr. Van Zyl Slabbert in die “Electoral Task Team”-verslag (bl.19) oor kiesstelsels.
Die oomblik as die ANC as regerende party besef dat hy die mag kan verloor, kan hy die kiesstelsel so verander dat dit hom sal bevoordeel en dan is die kiesafdelingstelsel van wenner-vat-alles, die gunstigste vir die party. ‘n Kenmerk en groot nadeel van die kiesafdeling kiesstelsel is dat ‘n party kan regeer, selfs met ‘n minderheid. In 1948 en 1953 het die Nasionale Party regeer met die meerderheid kiesafdelings, maar met ‘n minderheid van die stemme. Dit is juis hierdie kiesstelsel wat Robert Mugabe aan bewind hou in Zimbabwe. Die grense van die kiesafdelings word so manipuleer dat dit die regerende party bevoordeel.
Die kritiek teen die huidige kiesstelsel is dat dit te veel mag aan party strukture gee en nie die verantwoording van verteenwoordigers verseker nie. Dr. Pieter Groenewald, wat sy doktorsgraad verwerf het met sy navorsing oor die Suid-Afrikaanse nasionale kiesstelsel, het bevind dat kiesstelsels nie die mate van verantwoording van verteenwoordigers verseker nie. Dit word verseker deur die interne reëls en dissipline van die verteenwoordigers se politieke partye. Dit is ook nie kiesstelsels wat kandidate in ‘n verkiesing aanwys nie, maar die onderskeie politieke partye. In enige aanwysing van kandidate sal die leierskap en partyburokrasie ‘n bepaalde rol speel, ongeag die tipe kiesstelsel. Hy het ook bevind dat die huidige proporsionele kiesstelsel die geskikste kiesstelsel vir Suid-Afrika is, want elke stem tel, en behoort behou te word.
Selfs ’n verandering na ’n gemengde kiesstelsel sal ook die ANC bevoordeel met ’n vergrote meerderheid. Ander nadele van die gemengde kiesstelsel is weer dat dit twee klasse verteenwoordigers skep. Politieke partye word meer sentralisties en partyleiers soms meer magtig onder hierdie kiesstelsel want die party en/of sy leiers besluit wie die veiligheid kry om ‘n lyskandidaat te wees en wie die risiko’s van ‘n kiesafdelingkandidaat moet loop. Hulle besluit dikwels ook waar op die lys die kandidate geplaas word.
Kontaknommers: 083 627 4397 / 083 419 5403
;
